بی ام ای یا شاخص توده بدنی چگونه محاسبه می‌شود؟ این پرسش یکی از محوری ترین سؤال‌ها در افراد مبتلا به بیماری چاقی و اضافه وزن می‌باشد. برای مقابله با بیماری چاقی در ابتدا باید وضعیت بدنی و تناسب اندام فرد بررسی شود. یکی از راه‌های ساده و البته کاربردی تعیین شاخص توده بدنی فرد می‌باشد. در این مقاله تلاش خواهیم کرد که در ابتدا تعریف جامعی از شاخص توده بدنی ارائه دهیم. در گام بعدی به راه‌های کنترل چاقی می‌پردازیم.
شاخص توده بدنی چیست؟
چاقی یکی از بیماری‌هایی است که از دیرباز با بشر همراه بوده است. با مدرن شدن زندگی روزمره و افزایش سطح زندگی، شیوع اضافه وزن و چاقی بالاتر رفته است. وقوع این بیمار عوارض جسمی، روحی و اجتماعی ناگواری را برای فرد و جامعه در پی دارد. چاقی جز بیماری‌هایی است که می‌تواند که می‌تواند پایه‌ای برای ابتلا فرد به دیگر بیماری‌های مزمن شود . پس کنترل این بیماری می‌تواند فواید متعددی را برای جامعه به همراه داشته باشد. اما راه کنترل این بیماری چیست؟ گام اول شناخت این بیماری و شرایط نامطلوب جسمی و وزنی می‌باشد. در ابتدا باید تعریفی از چاقی ارائه دهیم.
اما چاقی به چه حالت یا شرایطی گفته می‌شود؟ ما زمانی واژه چاقی را به کار می‌بریم که وزن افراد از حد معینی بیشتر باشد. برای توصیف این میزان وزن ( که مؤید چاقی خواهد بود) از واحدی به نام شاخص یا نمایه توده بدنی (BMI) بهره گرفته می‌شود.
بی ام ای یا شاخص توده بدنی چگونه محاسبه می‌شود؟
برای محاسبه بی ام ای باید قد و وزن فرد مراجعه کننده اندازه‌گیری شود. دقیق‌ترین اندازه‌گیری قد بر حسب متر و وزن بر حسب کیلوگرم است. با این حال، فرمول اولیه BMI برای اندازه‌گیری قد بر حسب اینچ و وزن بر حسب پوند اقتباس شده است. این اندازه‌گیری‌ها را می‌توان در مطب ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ( یا پزشک) یا در خانه با استفاده از اندازه‌گیری نواری و ترازو انجام داد. در ادامه برای به دست آوردن شاخص توده بدنی، باید وزن فرد مورد نظر را بر مجذور قد او تقسیم نمایند. بعد از به دست آوردن این عدد، احتمال دارد چندین حالت گوناگون رخ دهد؛ بر مبنای دسته‌بندی کم‌وزنی، وزن سالم، اضافه وزن و چاقی که در ادامه توضیح کامل خواهد آمد:
- اگر فرد دارای شاخص توده بدنی زیر ۲۰ باشد این عدد لاغری فرد را نشان می‌دهد.
- اگر شاخص توده بدنی بین ۲۰ الی ۲۵ باشد نشان‌دهنده تعادل وزنی خوبی در فرد می‌باشد.
- اگر شاخص توده بدنی ۲۵ الی ۲۹٫۹ باشد یعنی فرد که به مشکل اضافه‌وزن دچار است.
- اگر شاخص توده بدنی ۳۰ و بالاتر باشد، این امر چاقی را در فرد نشان می‌دهد.
- هر ۵ عددی که این عدد افزایش می‌یابد، یک درجه بر میزان این بیماری افزوده می‌شود.
چرا شاخص توده بدنی مهم است؟
شیوع شاخص توده بدنی در افراد بزرگ سال با مقدار بیشتر یا مساوی ۳۰ کیلوگرم بر متر مربع (وضعیت چاقی) از دهه ۱۹۷۰ افزایش زیادی داشته است. اما اخیراً این روند به جز زنان سالخورده کاهش یافته است. چاقی در زنان بالغ با سنین ۶۰ سال و بالاتر همچنان در حال افزایش بوده و روندی صعودی دارد. اما این شاخص چه اهمیتی در حوزه سلامتی دارد؟ داشتن وزن سالم و یا حفظ آن در نگهداری یا ارتقا سطح کلی سلامت مهم است. برآورد این عامل می‌تواند در پیشگیری و کنترل بسیاری از بیماری‌ها و شرایط به افراد کمک کند.
اگر فرد به مشکلاتی مانند اضافه وزن یا چاق گرفتار شود، در معرض خطر ابتلا به مشکلات جدی مربوط به سلامتی از جمله بیماری قلبی، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، سنگ کیسه صفرا، مشکلات تنفسی و برخی سرطان‌ها قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که حفظ وزن سالم و داشتن شاخص توده بدنی متعادل بسیار مهم است. داشتن شاخص توده بدنی متعادل به کاهش خطر ابتلا مشکلات یاد شده کمک می‌کند. وضعیت خوب بدنی موجب می‌شود که فرد احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد . این امر در نهایت موجب خواهد شد که فرد انرژی بیشتری برای لذت بردن از زندگی روزمره خود داشته باشد.
البته این نمایه به جز فواید و راهنمایی در مورد شناخت بدن، محدودیت‌هایی نیز با خود دارد. شاخص توده بدنی به طور مستقیم چربی بدن فرد را اندازه گیری نمی‌کند . البته شاخص توده بدنی با اندازه‌گیری‌های مستقیم چربی بدن ارتباط میانه‌ای دارد. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که شاخص توده بدنی به همان اندازه با پیامدهای متابولیک و بیماری‌های مختلف مرتبط است، اگرچه که این معیار مستقیم‌تر در این زمینه پایش میزان چربی بدن خواهد بود.
تفسیر شاخص توده بدنی
شاخص توده بدنی حتی اگر با استفاده از فرمول مشابه در افراد بزرگ‌سال محاسبه شود، در کودکان و نوجوانان متفاوت می‌باشد . شاخص توده بدنی کودکان و نوجوانان باید بر اساس سن و جنس خاص باشد زیرا میزان چربی بدن با افزایش سن تغییر می‌کند و میزان چربی بدن در دختران و پسران متفاوت است. نمودارهای رشد شاخص توده بدنی CDC برای سن این تفاوت‌ها را در نظر گرفته و به صورت دیداری شاخص توده بدنی را به عنوان یک رتبه بندی صدک نشان می‌دهند. این صدک ها با استفاده از داده‌های جمعیت شناختی ۲ تا ۱۹ ساله ایالات متحده که در نظرسنجی‌های مختلف از ۱۹۶۳- ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۸-۹۴۱۱ جمع آوری شده بود، مهیا شد.
چاقی در گروه افراد ۲ تا ۱۹ ساله به عنوان شاخص توده بدنی در قالب صدک ۹۵ یا بالاتر از صدک ۹۵ کودکان هم سن و جنس در این جمعیت مرجع ۱۹۶۳ تا ۱۹۹۴ تعریف می‌شود. به عنوان مثال، یک پسر ۱۰ ساله با قد متوسط (۵۶ اینچ) که ۱۰۲ پوند وزن دارد، شاخص توده بدنی ۲۲٫۹ کیلوگرم بر متر مربع خواهد داشت. این امر این فرد را در صدک ۹۵ شاخص توده بدنی قرار می‌دهد . این امر به این معنی است که شاخص توده بدنی او از ۹۵ درصد پسران با سن مشابه در این جمعیت مرجع بیشتر است . در نتیجه این فرد به عنوان چاقی در نظر گرفته می‌شود.
بی ام ای: ابزاری برای سنجش وضعیت سلامتی بدن
شاخص توده بدنی از وزن و قد برای محاسبه حدودی میزان چربی بدن بهره می‌گیرد. شاخص توده بدنی بالا با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت نوع ۲ در ارتباط است. همچنین شاخص توده بدنی تخمین معقولی از چربی بدن را در بیشتر افراد ارائه می‌دهد. با این حال این شاخص کاربردی نیز به نوبه خود محدودیت‌هایی دارد. به عنوان مثال، شاخص توده بدنی ممکن است:
- کمتر تخمین زدن چربی بدن در افراد سالخورده یا افرادی با توده ماهیچه‌ای کم؛
- این شاخص در برای افرادی که به ویژه دارای بدن ماهیچه‌ای هستند، احتمال دارد چربی بدن را بیش از حد محاسبه کند.
علاوه بر این، شاخص توده بدنی ممکن است خطر در افراد آسیایی تبار کمتر محاسبه کند. این امر تا حدی به این دلیل است که این شاخص خطر مرتبط با چربی اضافی شکم (که در میان آسیایی‌های جنوب شرقی کمی بیشتر است) را در نظر نمی‌گیرد. از این رو اندازه‌گیری سایز دور کمر ( که در افراد بزرگ‌سال کمی بالاتر از باسن اندازه‌گیری می‌شود) می‌تواند مکمل خوبی برای شاخص توده بدنی باشد. بدون در نظر گرفتن شاخص توده بدنی، با افزایش اندازه کمر، خطرات در ارتباط با سلامتی در فرد بالاتر می‌رود. اگر افراد در مورد شاخص توده بدنی یا اندازه دور کمر خود سؤالی دارند بهتر است که این موارد را با پزشک یا متخصص تغذیه خود در میان بگذارند.
روش‌های دیگر سنجش بدن
روش‌های دیگر برای اندازه گیری چربی بدن شامل اندازه گیری ضخامت چین خوردگی پوست (با کولیس)، وزن کردن زیر آب، امپدانس بیوالکتریکی، جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) و رقت ایزوتوپی است. با این حال، این روش‌ها همیشه به آسانی در دسترس نبوده، و یا گران هستند یا باید توسط پرسنل بسیار آموزش دیده و ماهر انجام گیرند. علاوه بر این، استانداردسازی بسیاری از این روش‌ها برای افراد ناظر یا ماشین‌های اندازه گیرنده ممکن است دشوار باشد. همین امر مقایسه‌ها را در مطالعات مختلف و دوره‌های زمانی درمانی پیچیده می‌کند.
چگونه می‌توانید با استفاده از بی ام ای وزن خود را کنترل کنید
بعد از تعیین شاخص توده بدنی شرایط توزیع وزن در بدن فرد تعیین می‌گردد. حال به راه حل برای کنترل چاقی و افزایش وزن می‌رسیم. از دیرباز روش‌هایی مانند فعالیت بدنی با شدت بالا و رعایت رژیم غذایی متعادل کاربرد داشته‌اند. همچنین درمان‌های گیاهی و البته بعداً درمان‌های دارویی مدرن نیز به کار گرفته شده‌اند.
این نوع روش‌های درمانی چند محدودیت دارد. اولاً به نتیجه رسیدن این روش‌ها مستلزم صرف زمان زیادی می‌باشد. همچنین گاه به جز چاقی آناتومی دستگاه گوارش فرد چاق هم دستخوش تغییرات منفی و بزرگی شده است. حتی با رعایت سه درمان فوق تغییری در آناتومی دستگاه گوارش رخ نمی‌دهد. از این رو با قطع روش درمانی و تغذیه نامناسب دوباره وزن کاهش یافته بر می‌گردد.
برای رفع مورد فوق اعمال لاغری و چندین روش جراحی چاقی ابداع شده است. این روش‌ها شامل عمل اسلیو معده، عمل بیلیو پانکراس، عمل باندینگ معده، عمل بای پس معده و … از این جمله اند. این روش‌ها را می‌توان با جراحی باز و یا با روش جایگزین لاپاراسکوپی انجام داد. بهره‌گیری از روش لاپاراسکوپی به خوبی موجب کاهش عوارض این اعمال جراحی لاغری می‌شود. کاهش حجم معده و یا روده و کاهش ترشح آنزیم‌های مولد اشتها و گرسنگی به خوبی موجب کاهش وزن قابل توجهی در فرد چاق می‌شود. البته این روش محدودیت و حتی عوارضی به دنبال دارد. با راهنمایی و رعایت دستورالعمل‌های پزشک جراح این عوارض هم فروکش پیدا می‌کنند.
به جز این روش‌ها ، روش‌های دیگری برای رسیدن به تناسب اندام کاربرد دارند. احتمال دارد که فردی دارای شاخص توده بدنی یا وزن تقریبا مناسبی باشد ولی از تناسب اندام مناسبی برخوردار نباشد. روش‌هایی مانند پیکرتراشی یا لیپوساکشن می‌توانند برای پوشش این هدف مناسب باشند. این روش‌ها معمولا عوارضی کمی به دنبال داشته و سرعت بالایی در تحقق اهداف در نظر گرفته شده دارند.
نتیجه و بحث بی ام ای یا شاخص توده بدنی
بالا بودن مقدار چربی در بدن احتمال بروز بیماری‌های مرتبط با وزن و دیگر مشکلات در حوزه سلامتی را افزایش دهد. البته در کنار افزایش وزن،کمبود وزن نیز می‌تواند یک خطر بالقوه برای سلامتی باشد. (BMI) و اندازه‌گیری دور کمر ابزارهای پایش در جهت تخمین شرایط وزن و بدنی در رابطه با خطر احتمالی بیماری هستند. از آنجایی که محاسبه شاخص توده بدنی فقط نیاز به قد و وزن دارد، BMI ابزاری ارزان و آسان است. برای به دست آوردن شاخص توده بدنی، باید وزن فرد مورد نظر را بر مجذور قد او تقسیم نمایند
با این حال، شاخص توده بدنی و دور کمر ابزارهای تشخیصی دقیقی برای محاسبه خطرات بیماری نیستند. از این رو لازم می‌باشد که گروه درمانی دیگر ارزیابی‌های بهداشتی کامل را برای ارزیابی خطر بیماری و تشخیص وضعیت سلامتی افراد انجام دهد. این ابزارهای کمکی شامل اندازه گیری ضخامت چین خوردگی پوست، ارزیابی رژیم غذایی، فعالیت بدنی و سابقه خانوادگی است.
حال برای غلبه بر چاقی چندین راه حل وجود دارد. در قدیم افزایش فعالیت بدنی، رژیم غذایی متعادل و دارو درمانی بهره گرفته می‌شد. با گذشت زمان روش‌های جراحی لاغری برای غلبه بر این مشکل وجود دارد. این روش‌های جراحی شامل اسلیو معده، باندینگ معده، پیکرتراشی، لیپوساکشن و لاپاراسکوپی می‌باشد. گاه این روش‌ها به تنهایی و گاه در ترکیب با هم برای رفع چاقی استفاده می‌شوند.
بهره‌گیری به جا و هدفمند از این روش‌ها می‌تواند نتیجه‌ای درخور برای فرد به همراه داشته باشد. این نتایج عالی ابعادی جسمی، روحی و اجتماعی را تحت پوشش قرار می‌دهد. به جز فرد جراحی شده جامعه هم از ارتقای سلامتی نیروهای مولد خود بهره وافری خواهد برد. نتیجه نهایی این فرایند افزایش سطح سلامتی در کل جامعه می‌باشد.
معرفی جراح برتر برای انجام عمل لاپاراسکوپی
یکی از موارد مهم در انجام عمل لاپاراسکوپی موفق انجام این روش جراحی توسط یک جراحی ماهر و حاذق است. در این زمینه ما دکتر علیرضا آذر پیکان از بهترین جراحان شهر تهران و حتی ایران را پیشنهاد می‌دهیم. این جراح پزشکی به روز، ماهر و دارنده بهترین مدارک از بالاترین دانشگاه‌ها می‌باشند. همچنین ایشان دارای کارنامه‌ای ماندگار در زمینه اعمال جراحی لاغری و بیماری‌های گوارشی می‌باشد. دکتر آذر پیکان فلوشیپ فوق تخصصی انکو سرجری و لاپاراسکوپی پیشرفته، جراحی چاقی از دانشگاه تهران، رتبه برتر بورد تخصصی و نفر اول آزمون فلوشیپ جراحی سرطان می‌باشد. این جراح ماهر دارای مسئولیت‌پذیری بالا در امور مراجعه‌کنندگان و همچنین دارای اخلاقی پسندیده است. سابقه درخشان این جراح در برگیرنده بیش از ۳۰۰۰ عمل جراحی با نتایج عالی است. قسمتی از رزومه و فعالیت‌های این جراح شامل موارد زیر می‌باشد:
- عضو انجمن جهانی جراحی چاقی (IFSO)
- عضو رسمی جامعه کلوپروکتولوژی اروپا (ESCP)
- فلوشیپ فوق تخصصی لاپاراسکوپی پیشرفته، کلورکتال و جراحی چاقی از دانشگاه شیراز
- فلوشیپ فوق تخصصی انکوسرجری و لاپاراسکوپی پیشرفته
- رزیدنت برگزیده دانشگاه تهران در زمان گذراندن دوران تخصص
- سابقه بیش از ۳۰۰۰ جراحی موفق
افراد متقاضی می‌توانند برای کسب آگاهی از فعالیت‌های دکتر آذر پیکان به اینستاگرام دکتر آذر پیکان (drazarpeikan) مراجعه نمایند. به جز این موارد افراد مراجعه‌کننده می‌توانند از تجارب افراد جراحی‌شده بهره گیرند. این امر می‌تواند روشی مناسب برای برطرف کردن پرسش‌های ذهنی افراد متقاضی این عمل باشد. مراجعه‌کنندگان برای ارتباط مستقیم با دکتر آذر پیکان می‌توانند از شماره‌های زیر استفاده کنند:
- ۰۲۱-۲۳۰۲۱۷۶۳
- ۰۲۱-۲۳۰۲۱۷۶۴
- ۰۹۱۲۰۵۷۱۳۳۵
آدرس مطب: تهران. سعادت آباد، بین چهار راه سرو و بلوار شهرداری، خیابان ریاضی بخشایش، کلینیک بیمارستان عرفان
