سیاه دانه چیست و چه خواصی دارد؟
در این مطلب از مجله آشپزی تاپ کوکینگ تصمیم گرفتیم تا در رابطه با سیاه دانه صحبت کنیم، برای آشنایی بیشتر با خواص آن با ما باشید.
سیاه دانه از دانه‌های خوراکی با خواص دارویی فراوان است و در حفظ سلامت بدن نقش موثری دارد. این دانه پرخاصیت در آشپزی و تولید برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید است. در این مقاله درباره این دانه گیاهی و خواص آن صحبت خواهیم کرد.
آشنایی با سیاه دانه
سیاهدانه از دانه‌های گلی با خاصیت دارویی فراوان است و به‌عنوان ادویه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه به آسیا و مدیترانه تعلق دارد و از روزگاران قدیم تا به امروز برای کاهش درد و التهاب به کار می‌رود. این دانه گیاهی در ایران نیز تولید می‌شود و برخی افراد به جای داروهای شیمیایی برای درمان بیماری‌های خود از آن استفاده می‌کنند. ۴۰ درصد این دانه را روغن تشکیل می‌دهد که حاوی اسید اولیئیک، اسید لینولئیک مزدوج و پالمیتیک اسید است.
ارزش غذایی سیاه دانه
سیاه دانه سرشار از مواد مغذی و مفید بوده که میزان آنها در هر ۱۰۰ گرم به شرح زیر است:
- انرژی ۳۴۵ کیلوکالری
- کربوهیدرات ۵۲ گرم
- چربی ۱۵ گرم
- پروتئین ۱۶ گرم
- فیبر ۴۰ گرم
- آب ۶.۲۱ گرم
این دانه گیاهی قند و کلسترول ندارد و بسیاری از بیماران می‌توانند بدون نگرانی آن را مصرف کنند. از دیگر مواد موجود در آن می‌توان به فسفر، آهن، کلسیم، مس، روی، تیامین، نیاسین و اسیدفولیک اشاره کرد.
مهمترین خواص سیاه دانه
سیاه دانه خواص فراوانی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
کاهش کلسترول و فشار خون
بیماری‌های قلبی در اثر بالا رفتن فشار خون و کلسترول به وجود می‌آیند و سلامت فرد را به خطر می‌اندازند. این دانه گیاهی نقش موثری در کاهش کلسترول بد و تری گلیسیرید خون دارد.
بهبود عملکرد معده
سیاه دانه سرشار از ویتامین‌های ضروری و ترکیبات فلاونوئید است. در نتیجه از خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی برخوردار بوده و به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند. مصرف این دانه گیاهی به دلیل وجود اسید استیک در رفع مشکلات معده مانند زخم و التهاب موثر بوده و از بافت معده محافظت می‌کند.
کاهش وزن
این دانه گیاهی مقادیر بالایی فیبر دارد و با کاهش اشتها موجب لاغری و کاهش وزن می‌شود. مصرف مداوم این دانه به‌مرور چربی‌های شکم و پهلو را از بین می‌برد. افرادی که وزن بالایی دارند برای رسیدن به تناسب اندام می‌توانند در رژیم غذایی خود سیاهدانه مصرف کرده و اشتهای خود را کنترل کنند.
تقویت مو
ریزش مو از رایج‌ترین مشکلاتی است که در اغلب بانوان و آقایان به وجود می‌آید. مصرف روغن سیاهدانه برای جلوگیری از ریزش مو بسیار موثر است و می‌تواند به رشد مجدد موها کمک کند. این روغن در تهیه انواع محصولات بهداشتی و مراقبتی مانند شامپو استفاده شده و موجب تقویت ریشه و ساقه مو می‌شود. تنظیم چربی پوست سر، بهبود جریان خون در پوست سر و درمان بیماری‌های پوستی از دیگر فواید مصرف این روغن هستند.
رفع پوکی استخوان
تیموکینون از مهمترین مواد در سیاهدانه است که با خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی خود از بروز پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. این ماده به‌قدری در پیشگیری و درمان پوکی استخوان موثر است که می‌توانید آن را جایگزین کلسیم کنید. برای تاثیر بیشتر می توانید سیاهدانه را همراه با عسل مصرف کنید.
درمان سنگ کلیه
مصرف روغن سیاهدانه در خرد کردن سنگ کلیه تاثیرگذار است. این دانه گیاهی از فرایند تخریب سلولی جلوگیری می‌کند و با وجود خواص ضدالتهابی و ضد چربی مانع از انباشته شدن کریستال‌های اگزالات کلسیم در کلیه می‌شود.
کنترل دیابت
مصرف این دانه گیاهی با کاهش گلوکز خون همراه است و به کاهش سطح خون و کنترل دیابت کمک می‌کند. این دانه مقاومت به انسولین را در بیمار بالا می‌برد و عوارض دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد.
محافظت از کبد
سیاه دانه در حذف سموم از بدن مفید است و به محافظت از کبد در برابر سموم کمک می‌کند. آنتی‌اکسیدان و خواص ضدالتهابی آن کبد را در برابر انواع آسیب‌ها محافظت نموده و در حفظ سلامت آن موثر است.
افزایش میل جنسی
افزایش میزان تستوسترون در مردان از مهمترین خواص مصرف این دانه گیاهی است. به این صورت میل جنسی مردان افزایش پیدا می‌کند و تحرک و تعداد اسپرم‌ها بیشتر می‌شود. علاوه بر آن زنان با مصرف این دانه به همراه عسل می‌توانند میل جنسی خود را افزایش دهند.
خواص سیاه دانه از نظر طب سنتی
سیاهدانه در طب سنتی بسیار مورد توجه قرار گرفته و در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد. خواص و فواید این دانه از نظر طب سنتی عبارتند از:
تقویت سیستم ایمنی
مصرف سیاهدانه به‌ویژه همراه با عسل باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. این دانه مقاومت بدن در برابر انواع بیماری‌ها به‌خصوص سرطان را افزایش می‌دهد.
تسکین درد
سیاهدانه دارای خواص تسکین‌دهنده درد است و انواع دردهای عصبی، مفصلی و عضلانی را تسکین می‌بخشد.
ضدالتهاب
خواص ضدالتهابی سیاهدانه را به یکی از بهترین دانه‌های خوراکی تبدیل کرده و در درمان انواع بیماری‌های التهابی مانند آرتروز نقش دارد. این دانه می‌تواند التهابات داخلی و خارجی بدن را کاهش دهد.
آرام‌بخش
مصرف سیاهدانه تاثیر مثبتی بر روی سیستم عصبی می‌گذارد و به کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کند. این دانه در درمان افسردگی بسیار موثر است و عوارض ناشی از آن مانند استرس را از بین می‌برد.
ضدعفونی‌کننده
همانطور که گفته شد تیموکینون از مواد مهم در سیاهدانه محسوب می‌شود که دارای خواص ضدقارچی، ضدویروسی و ضدباکتریایی است. با مصرف این دانه انواع عفونت‌های ناشی از باکتری، ویروس و قارچ بهبود می‌بخشند.
کاهش علائم آلرژی
علائم آلرژی ناشی از آسم و آلرژی‌های فصلی با مصرف سیاهدانه کاهش می‌یابند.
معجون سیاه دانه و عسل
از ترکیبات دارویی بسیار معروف سیاهدانه و عسل را می توان نام برد که به آن دوسین نیز گفته می‌شود. برای تهیه این معجون مقوی آن را حسابی له کنید و وقتی تبدیل به پودر شد آن را همراه با یک قاشق چای‌خوری عسل درون یک لیوان آب گرم بریزید و هم بزنید. هر روز صبح ۳۰ دقیقه قبل از صبحانه این معجون را مصرف کنید تا جذب بدن شود. خواص معجون سیاهدانه و عسل عبارتند از:
بهبود زخم‌ها
ترکیب سیاهدانه و عسل به‌خاطر وجود تیموکینون برای ترمیم زخم‌ها به کار می‌رود. این ماده سرشار از خواص ضدباکتریایی، ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدان است و به درمان سوختگی‌ها و جراحات کمک می‌کند. همچنین افراد مبتلا به دیابت برای درمان زخم‌های خود می‌توانند از این معجون استفاده کنند.
سلامت پوست
سیاهدانه و عسل هر دو دارای آنتی‌اکسیدان هستند و زمانی که این دو با یکدیگر ترکیب می‌شوند بیشترین تاثیر را در سلامت و شادابی پوست خواهند گذاشت. رفع چین و چروک، رطوبت‌رسانی و درمان اگزما از مهمترین فواید مصرف این معجون برای رفع مشکلات پوستی هستند.
تقویت قلب
مصرف سیاهدانه و عسل ضعف و تپش قلب را برطرف می‌کند. افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی با مصرف این معجون به‌صورت ناشتا می‌توانند عوارض ناشی از بیماری مانند تپش را کاهش دهند.
عوارض مصرف سیاه دانه
سیاه دانه برخلاف خواص مفیدی که برای بدن دارد می‌تواند مضرات زیر را به همراه داشته باشد:
خطر سقط جنین
مصرف سیاهدانه برای بانوان در دوران بارداری خطرناک است و می‌تواند مانع از ایجاد انقباضات رحم شود. در نتیجه احتمال سقط جنین افزایش می‌یابد یا ممکن است زایمان زودرس صورت بگیرد. ناگفته نماند این دانه گیاهی برای درمان نازایی و تخمک‌گذاری بسیار مفید است؛ اما پس از باردار شدن بهتر است از مصرف آن خودداری کنید.
اختلالات خونریزی
از دیگر عوارض مصرف سیاهدانه به کاهش روند لخته شدن خون می‌توان اشاره کرد که ممکن است خونریزی را افزایش دهد؛ بنابراین افرادی که دچار جراحت و خونریزی شده‌اند به هیچ عنوان نباید آن را مصرف کند.
فشار خون پایین
سیاهدانه به شدت فشار خون را پایین می‌آورد و استفاده آن برای افرادی که فشار خون پایینی دارند مضر است.
درماتیت تماسی، واکنش‌های آلرژیک و تداخل دارویی از دیگر عوارض مصرف این دانه گیاهی به شمار می‌روند. افرادی که دارای بیماری آلرژی هستند قبل از مصرف آن بهتر است کمی از دانه را بر روی پوست خود تست کنند و در صورت عدم مشکل آن را استفاده کنند. این دانه گیاهی با داروهای ضدانعقاد خون، داروهای سرکوب‌کننده ایمنی، داروهای کاهش فشار خون، داروهای خواب‌آلودگی و داروهای ادرارآور تداخل دارد و نباید به‌صورت همزمان مصرف شود.
نحوه مصرف سیاه دانه
استفاده از سیاهدانه برای کودکان مضر است و تنها به بزرگسالان توصیه می‌شود. مقدار مصرف آن برای افراد سالم ۱ تا ۲ گرم در هر ۲۴ ساعت است. بهتر است قبل از مصرف، سیاهدانه را کمی له کنید تا خاصیت آن بیشتر شود. مصرف مداوم این دانه گیاهی سیستم ایمنی را در برابر بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی، کرونا و آنفولانزا افزایش می‌دهد. افرادی که از بیماری‌های گوناگون رنج می‌برند قبل از مصرف سیاه دانه باید با پزشک معالج خود مشورت کنند و در صورت عدم مشکل آن را استفاده کنند.
نحوه مصرف این دانه گیاهی با توجه به نوع بیماری متفاوت است. برای مثال افرادی که مبتلا به مشکلات گوارشی هستند باید چند قطره روغن سیاهدانه را به لیوان آب ولرم اضافه کنند و میل نمایند. برای کاهش درد مفاصل نیز می توانید آن را به طور آسیاب شده به میزان یک قاشق غذاخوری در نصف فنجان روغن زیتون مخلوط کرده و بر روی مفاصل آسیب‌دیده قرار دهید. همچنین مصرف سیاهدانه، عسل و نعنا در ابتدای صبح انرژی را افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
سیاه دانه از بهترین دانه‌های گیاهی با خواص معجزه‌آسا است که در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها نقش موثری دارد. مهمترین خواص و عوارض مصرف این دانه گیاهی در این مقاله توضیح داده شد. با قرار دادن آن در رژیم غذایی خود سلامتتان را بهبود ببخشید.
