گیاه ثعلب و خواص بی نظیر آن در آشپزی
در این مطلب از مجله آشپزی تاپ کوکینگ تصمیم گرفتیم تا در رابطه با گیاه ثعلب و خواص مختلف آن صحبت کنیم، برای آشنایی بیشتر با عوارض و فواید مصرف ثعلب با ما همراه باشید.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید علت کش آمدن بستنی چیست. ثعلب پودری تثبیت‌کننده و قوام‌دهنده است که در تهیه بستنی از آن استفاده می‌شود. این پودر در آشپزی کاربرد زیادی داشته و خواص مختلفی برای سلامتی دارد. در این مقاله قصد داریم شما را با کاربردها و ویژگی‌های گیاه ثعلب آشنا کنیم.
گیاه ثعلب چیست و از کجا تهیه می شود؟
ثعلب از پودر‌های پرکاربرد در آشپزی است و از گیاه ارکیده بنفش وحشی حاصل می‌شود. این گیاه از تیره ثعلبیان بوده و در شهرهای لرستان، آذربایجان، خوزستان، کردستان و سواحل دریای خزر رشد می‌کند. ترکیبات ثعلب شامل مواد قندی مانند نشاسته، مواد لعابی، املاح معدنی و اسانس است. این پودر دارای خواص دارویی بوده و حتی به‌عنوان دمنوش برای درمان برخی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ثعلب با نام‌های ارکید، ونیله، سرقطون، شاطریون، کوکهری، سالپ و سه برگ نیز شناخته می‌شود.طبع گیاه ثعلب گرم و تر است. همچنین پودر ثعلب سفید رنگ بوده و برای ایجاد قوام در انواع محصولات غذایی به کار برده می‌شود. ثعلب در ترکیه بیشتر از هر جای دیگر مصرف دارد و در اکثر غذاها و نوشیدنی‌های آنها استفاده می‌شود. این گیاه در دوران عثمانی بسیار محبوب بود و به‌منظور تقویت سیستم ایمنی بدن و درمان سرماخوردگی از آن استفاده می‌کردند.
معرفی انواع مختلف ثعلب
مصرف ثعلب در ایران نیز قدمت دیرینه‌ای دارد و در تهیه خوراکی‌های سنتی استفاده می‌شود. ثعلب انواع گوناگونی دارد که با یکدیگر متفاوت هستند:
ثعلب ژاپنی
از پرمصرف‌ترین ثعلب‌ها شناخته می‌شود که به آن سانروز نیز می‌گویند. cmc نام دیگر ثعلب ژاپنی است.
ثعلب مشترک
این ثعلب از صمغی به نام گوارگام به دست می‌آید و برای کشدار شدن مواد خوراکی استفاده می‌شود.
ثعلب هندی
این ثعلب نیز از صمغ گوارگام به دست می‌آید و در مقایسه با ثعلب مشترک ویسکوزیته بیشتری دارد.
ثعلب دانمارکی
این ثعلب از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و توسط بهترین استابلایزرهای صنایع غذایی دانمارک تهیه می‌شود.
کاربردهای گیاه ثعلب در آشپزی و مواد غذایی
ثعلب باعث افزایش قوام، کشسانی و سفتی مواد غذایی می‌شود و ظاهر بسیار خوبی به آنها می‌بخشد. این پودر کاربردهای متنوعی دارد که بخش عمده آن به آشپزی و مواد غذایی مربوط می‌شود. تولید بستنی سنتی ایرانی مهمترین کاربرد ثعلب است. علاوه بر آن در تهیه بستنی‌های عربی، ترکی و یونانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ثعلب به‌عنوان قوام‌دهنده در تهیه بستنی استفاده می‌شود و از ذوب شدن آن جلوگیری می‌کند.
همچنین برای افزایش قوام و کشدار شدن حلیم، ماست، شیرموز و انواع دسر و پودینگ نیز به کار می‌رود. نکته دیگر این که می‌توان دم‌کرده ثعلب را برای درمان بیماری‌های گوناگون استفاده کرد که در ادامه به خواص آن اشاره خواهیم کرد. تولید انواع نوشیدنی میوه‌ای، غذاهای آماده، شیرینی و شکلات، انواع سس و محصولات لبنی از دیگر کاربردهای ثعلب در صنایع غذایی هستند.
خواص گیاه ثعلب
مهمترین خواص مصرف ثعلب عبارتند از:
درمان رعشه
مصرف دمنوش و چای گیاه ثعلب برای درمان رعشه و تشنج مفید است. تشنج با انبساط و انقباض‌های پی‌درپی همراه است و باعث ناراحتی فرد می‌شود.
درمان اختلالات جنسی
ناتوانی جنسی و اختلالات نعوظ از مشکلات جدی در مردان است که زندگی زناشویی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ثعلب اختلالات جنسی را برطرف می‌کند و موجب افزایش قدرت باروری می‌شود. جهت مصرف ثعلب برای درمان ناتوانی جنسی با پزشک طب سنتی مشورت کنید.
تقویت‌کننده اعصاب
دمنوش ثعلب دارای خواص آرامبخش و تسکین‌دهنده است. این دمنوش می‌تواند استرس و تنش‌های عصبی را از بین ببرد و اعصاب را تقویت کند.
بهبود سیستم گوارش
مشکلات گوارشی مانند درد معده از رایج‌ترین بیماری‌ها در بین بسیاری از افراد است. دمنوش ثعلب برای از بین بردن اختلالات گوارشی و تسکین درد معده بسیار مفید است.
بهبود سرماخوردگی
یکی از فواید مصرف ثعلب رفع خلط گلو است. این گیاه علائم ناشی از سرماخوردگی را بهبود می‌بخشد و به روند درمان بیماری سرعت می‌دهد.
قاعده آور
بانوانی که عادت ماهانه آنها عقب افتاده با مصرف ثعلب می‌توانند بی‌نظمی قاعدگی خود را برطرف کنند. البته مصرف آن به بانوان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود.
سایر خواص ثعلب عبارتند از:
- تقویت قوای جسمانی
- رفع کم‌خونی
- افزایش تقویت سیستم ایمنی
- بهبود تحرکات روده و درمان یبوست
- بهبود ناراحتی‌های معده
- تقویت‌کننده اعصاب
- درمان ورم کلیه و مثانه
- درمان دردهای عصبی
- رفع گرفتگی صدا
- درمان فلج و لقوه
- رفع درد عضلات
مصرف ثعلب برای سلامت و زیبایی پوست و مو
مصرف ثعلب در حفظ سلامت و زیبایی پوست و مو بسیار تاثیرگذار است. این پودر در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و برای رفع بیماری‌های پوستی مانند آکنه و جوش به کار می‌رود. همچنین در بازسازی سلول‌های پوستی نقش دارد و با رفع چین و چروک باعث جوانسازی و سفت شدن پوست می‌شود. این گیاه دارای ویتامین‌ها و مواد مغذی گوناگون بوده و یکی از بهترین خوراکی‌ها برای درمان ریزش مو و تقویت مو به شمار می‌رود. یکی از مهمترین موارد مصرف ثعلب تهیه ماسک‌های مو است که عبارتند از:
- ۵۰ گرم پودر ثعلب، ۲۰ گرم گل پنیرک و مقداری روغن نارگیل را با هم ترکیب کنید و در یک لیتر آب بجوشانید. سپس آن را صاف کنید و پس از سرد شدن آن را به موها بمالید. این ماسک برای تقویت ریشه و ساقه مو بسیار مفید است.
- ترکیب پودر ثعلب، روغن زیتون و گل سرخ را روی موهای خود قرار داده و به آرامی ماساژ دهید. پس از ۱۵ دقیقه آن را با آب و شامپو شستشو دهید.
- یک لیتر عرق گزنه را به همراه ۵۰ گرم سبوس برنج در ظرف ریخته و بجوشانید. پس از صاف کردن ۵۰ گرم پودر ثعلب به آن بیفزایید و مجدد اجازه دهید جوش بیاید. در نهایت آن را صاف کنید و مانند ژل به موهای خود بزنید.
عوارض جانبی ثعلب
در صورتی که ثعلب را به میزان متعادل مصرف کنید هیچ ضرری نخواهد داشت؛ اما در غیر این صورت ممکن است عوارض جانبی زیر را به همراه داشته باشد:
- این گیاه دارای خاصیت قاعدگی آور است و مصرف بیش از حد آن در زنان باردار باعث سقط جنین می‌شود. همچنین باعث تشدید عفونت‌های دهانه رحم می‌شود.
- مصرف زیاد ثعلب به تارهای صوتی آسیب وارد می‌کند.
- ثعلب دارای طبع گرم بوده و مصرف زیاد آن برای افراد گرم‌مزاج بسیار مضر است. در این صورت باعث ضعف دستگاه عصبی و دستگاه گوارشی می‌شود و برای دهانه معده مشکلات جدی به وجود می‌آورد.
- مصرف ثعلب برای مبتلایان به بیماری واریکوسل ممنوع است.
- ثعلب نوعی نشاسته به شمار می‌رود و چاق‌کننده است؛ بنابراین در مصرف آن باید احتیاط کنید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید قبل از مصرف ثعلب با پزشک معالج خود مشورت کنید.
طرز تهیه ثعلب بستنی
همانطور که می‌دانید ثعلب از گیاه ارکیده بنفش وحشی حاصل می‌شود که بومی جنوب شرق ترکیه و مرکز و جنوب اروپا است. ارکیده دارای دو پیاز بزرگ و کوچک بوده که برای تهیه پودر ثعلب باید ابتدا آنها را بچینید. پیازها را به خوبی شستشو دهید و در شیر یا آب بجوشانید. سپس آنها را در هوای آزاد قرار دهید تا خشک شوند و در نهایت آنها را به پودر تبدیل کنید. از این پودر می توانید در تهیه بستنی، دسر، پودینگ و انواع خوراکی‌ها استفاده کنید. برای تهیه ثعلب بستنی نیازی نیست حتما به دنبال پیدا کردن ارکیده بنفش وحشی باشید و کافی است پودر آن را از عطاری‌ها تهیه کنید.
طرز تهیه بستنی با ثعلب در خانه
بستنی از خوشمزه‌ترین و پرمصرف‌ترین مواد خوراکی به‌خصوص در روزهای گرم است. بسیاری علاقمند هستند خودشان در خانه بستنی تهیه کنند. برای آن که بافت بستنی سفت شود و کش آید پیشنهاد می‌شود از ثعلب استفاده کنید. به این منظور ابتدا مواد زیر را آماده کنید:
- شیر ۲ پیمانه
- شکر نصف پیمانه
- ثعلب نصف قاشق چایخوری
- وانیل نصف قاشق چایخوری
- هل نصف قاشق چایخوری
- گلاب به میزان لازم
طرز تهیه
شیر را درون ظرف مناسبی بریزید و روی شعله قرار دهید. در ظرف دیگر ثعلب، وانیل، هل و شکر را مخلوط کنید و با گرم شدن شیر مواد را به آن بیفزایید. پس از آن گلاب را اضافه کنید و به خوبی هم بزنید. بعد از چند دقیقه ظرف را در دمای اتاق قرار دهید تا خنک شود و سپس آن را در فریزر قرار دهید. پس از یک ساعت ظرف را بیرون آورده و آن را به هم بزنید و مجدد درون فریزر قرار دهید. به مدت چند ساعت و به فاصله هر یک ساعت این مرحله را تکرار کنید. پس از چند بار هم زدن ظرف را چندین ساعت درون فریزر قرار دهید تا بستنی قوام پیدا کند. در نهایت بستنی آماده است و می‌توانید آن را نوش جان کنید.
تهیه نوشیدنی ثعلب
یکی از رایج‌ترین محصولات ثعلب نوشیدنی آن است که در ماه رمضان هنگام وعده افطار به مصرف می‌رسد. برای تهیه نوشیدنی ثعلب مواد زیر را آماده کنید:
- شیر یک لیوان
- پودر ثعلب یک قاشق سوپ‌خوری
- شکر، پودر دارچین یا زنجبیل به میزان لازم
شیر را درون شیرجوش بریزید و پودر ثعلب را به آن اضافه کنید. سپس شیرجوش را روی شعله قرار دهید و مواد را هم زنید تا غلیظ شود. در ادامه شکر را اضافه کنید و مجدد هم بزنید. در نهایت نوشیدنی شما آماده است و برای نوشیدن آن را درون لیوان بریزید. با استفاده از پودر دارچین یا زنجبیل می توانید نوشیدنی را تزیین کنید. این نوشیدنی از سالم‌ترین و مقوی‌ترین خوراکی‌ها در ماه رمضان است و انرژی از دست رفته روزه‌داران را به آنها برمی‌گرداند.
سخن پایانی
ثعلب از مواد اولیه در صنایع غذایی است و کاربردهای فراوانی دارد. در این مقاله تمام اطلاعات لازم درباره ثعلب توضیح داده شد که با توجه به خواص آن می‌توانید بیماری‌های خود را بهبود ببخشید. پودر ثعلب را از عطاری‌ها تهیه کنید و از مصارف آن بهره‌مند شوید.
